Artykuł służy omówieniu sylwetek wczesnonowożytnych protestantek umieszczonych w parenetycznym zbiorze poetyckim „Sprawy abo historyje znacznych niewiast” Erazma Otwinowskiego z 1589 roku (Anne Askew, Jane Grey, Olimpia Fulvia Morata oraz anonimowa „księżna”, przypuszczalnie Vittoria Colonna lub Caterina Cibo). Celem była identyfikacja potencjalnych źródeł informacji (pisanych i ustnych) na temat bohaterek oraz interpretacja intertekstowych odniesień poczynionych przez poetę. Pozwoliło to przybliżyć kobiece wzorce osobowe zarysowane przez Otwinowskiego, które łączyły apologię męczeństwa za wiarę z uchodźstwem religijnym.

„Wanda” Cypriana Norwida wyróżnia się na tle innych dramatów poświęconych początkom narodu polskiego. Jej wyjątkowość polega na tym, że dzieje bajeczne zostały wpisane w historię chrześcijańską, dobrowolna ofiara Wandy jako akt religijny poprzedziła bowiem narodziny narodu polskiego. Autorka artykułu wprowadziła różne porządki interpretacyjne, tworzące rodzaj dwugłosu. Z perspektywy teorii postkolonialnej „Wanda” odsłania mechanizm zawłaszczania starej pogańskiej religii przez Kościół katolicki. Światopogląd Norwida jest bardzo złożony, a jego stosunek do Kościoła katolickiego nie jest jednoznaczny. Poeta nie dostrzega szczególnej wartości w starych kulturach, chyba że stanowią one zapowiedź chrześcijaństwa. W interpretacji autorki artykułu główną rolę odgrywają tradycja mistyczna oraz krytyka feministyczna, zwłaszcza pisma Lucy Irigaray (główną kategorią jest stworzone przez nią pojęcie „Mystérique”). Dzięki tej perspektywie poszerza się nasze rozumienie struktury fantazmatów narodowych. Przedmiotem namysłu jest histeryczna osobowość polskiego narodu, którą reprezentuje postać Wandy w dramacie Norwida.

Kluczowym zagadnieniem podjętym w artykule jest kontrowersyjna wymowa szkicu publicystycznego Gabrieli Zapolskiej „W sprawie emancypacji”, który powstał jako reakcja na obroniony na Sorbonie doktorat lekarki Karoliny Szulcówny. W tekście tym wyraziła pisarka swoje życiowe credo: „Kobietą jestem – i tylko... kobietą chcę zostać do zgonu”, przekonując czytelników „Kuriera Warszawskiego” do tezy o niezmienności uwarunkowanych biologicznie, religijnie i kulturowo zasad rządzących podziałem ról ze względu na płeć. Gloryfikując mężczyzn i aprobując ich wyższość nad kobietami, tym ostatnim wyznaczyła miejsce w kręgu rodzinnym, jako żonom i matkom, odbierając im możliwość wyższej edukacji i znaczenia poza wąskim kręgiem familijnym. Szkic, już kilkakrotnie komentowany przez badaczy, został w artykule poddany ponownej interpretacji, opatrzonej nowymi kontekstami.

Artykuł stanowi próbę badawczego opisu mało znanej poezji Dwudziestolecia międzywojennego poświęconej Matce Boskiej Ostrobramskiej. Dokonana w 1927 roku koronacja ostrobramskiego wizerunku Maryi, będąca aktem dziękczynnym po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, miała wymiar religijny i patriotyczny, sprzyjała budowaniu tożsamości narodowej. Oba aspekty tego wydarzenia stały się głównym źródłem inspiracji omawianej poezji. Badaczka zestawia teksty z różnych rejestrów literatury. Oprócz nieco zapomnianych dzieł znanych poetów międzywojennych, takich jak Teodor Bujnicki czy Witold Hulewicz, analizie poddaje utwory będące bardziej poezją (tekstem wierszowanym) o charakterze okolicznościowym, konfesyjnym niż liryką wysokoartystyczną. Szczególnie wiersze poetów minorum gentium pokazują siłę klisz literackich oraz wspólnoty narodowej i literackiej, na której tożsamość składają się określone modele przeżywania i doświadczenia, także religijnego. Wiersze te oraz sposób ich upublicznienia stanowią interesujący dokument socjologiczny epoki. Osobna cześć artykułu poświęcona jest badaniom nad poetyką omawianych utworów ze szczególnym zwróceniem uwagi na wykorzystanie w nich wzorca genologicznego litanii.

Artykuł przedstawia proces rekontekstualizacji topiki narodowo-patriotycznej wywodzącej się z literatury polskiego romantyzmu. Wiersze Anny Świrszczyńskiej przełamują oparty na modelu androcentrycznym tradycyjny wzorzec patriotyzmu, wzbogacając narodową mitosferę o elementy feministyczne (np. idea odrodzenia narodu po wojenno-okupacyjnej traumie zyskuje nową jakość w odwołaniu do metafory brzemienności i porodu jako figury przemiany świadomości kolektywnej). Wizji ojczyzny jako posępnej krainy mogił poetka przeciwstawia obraz matczynego łona ziemi obdarzonego mocą odradzania duchowych zasobów narodu oraz jego fizycznej substancji, a romantyczny fantazmat niepodległego państwa ducha zastępuje wizją narodu jako wspólnoty cywilnej, w której może wybrzmieć głos kobiet, uwzględniający wartości obywatelskie oraz perspektywy rozwoju niezauważalne dla męskich przywódców.

W artykule podejmuje zagadnienie roli, jaką w poezji Jadwigi Stańczakowej odgrywa dermooptyka, czyli widzenie skórne. Poszukując związku między wierszami poetki a jej ćwiczeniami nad rozróżnianiem barw i przedmiotów, Marta Tomczok przedstawia koncept dermooptyki Lecha Emfazego Stefańskiego, nauczyciela Stańczakowej i współtwórcy Teatru na Tarczyńskiej, za pomocą języka poetyki, analizując dużą grupę wierszy z bogatego dorobku Stańczakowej. Dzięki zestawieniu dermooptyki z koncepcją wiedzy ucieleśnionej Juhaniego Pallasmy poezja autorki staje się czymś więcej niż indywidualną walką o zachowanie naoczności w literaturze; staje się rodzajem sztuki zbliżonej do rzeźbiarstwa czy architektury, sztuki nastawionej na własną procesualność, multisensorycznej, ucieleśniającej wiedzę.

W artykule omówiono książkę „Królestwo lęku” Huntera S. Thompsona i usytuowano ją w kontekście biografii reportera, głównych założeń dziennikarstwa gonzo oraz Nowego Dziennikarstwa. Jak pokazały przeprowadzone badania, „Królestwo lęku” jest nie tylko lekturą z kluczem autobiograficznym, ale także ważnym komentarzem do twórczości autora oraz głośnym manifestem politycznym. Ta wielotematyczność ma wyraźne odbicie w hybrydycznej strukturze książki, spójnie łączącej elementy publicystyki i literatury dokumentu osobistego. Przedstawione w szkicu ustalenia pozwalają stwierdzić, iż ze względu na zawarte w tym tomie liczne formy podmiotowej autoprezentacji i autokreacji, korespondujące z typowymi dla reportażu gonzo praktykami narracyjnymi, „Królestwo lęku” określić można mianem gonzo(auto)biografii.

„Encyklopedierotyk” Ewy Kuryluk jest znaczącą pozycją w dorobku pisarki. Stanowi swoistą tarczę obrotową w jej twórczości: powoli uwalniając żywioł autobiografii, kończy okres postmodernistyczny. Powieść pasożytuje na XVIII-wiecznej tradycji epistolarnej. Jest postmodernistyczną mistyfikacją, w której nie da się już odróżnić prawdy od fałszu. W artykule autor dowodzi więc, że tekst działa na zasadach Baudrillardowskiej symulacji – zarówno czarującej (uwodzenie, iluzja, malarstwo trompe-l’oeil), jak i odczarowanej (pornografia, hiperrealizm). Mechanizm symulacji pozwala opisać niejasne dotąd strategie Kuryluk, która przeplatając iluzyjne rekonstrukcje hiperrealnymi szczegółami, zarazem ukrywa i udostępnia biografię, uwodzi i odwodzi czytelnika od siebie. Symulacja wiąże się także ze strukturą powieści – iluzyjnością budulca – listu, z obecnym w niej zawieszonym , uwodzącym dyskursem naukowym, oraz stanowi kolejne „zakrycie autobiograficzne” w twórczości Kuryluk.

Zapomniana twórczość Zbigniewy Zmorskiej (1852–1894), przedwcześnie zmarłej córki poety, radykalnego demokraty i słowianofila Romana Zmorskiego, obejmuje około 24 tekstów (nowele i dłuższe opowiadania, pojedyncze wiersze, dramaty, szkice publicystyczne). Twórczość Zmorskiej cechuje się konwencjonalną poetyką fabuł romansowo-obyczajowych z elementami krytyki społecznej oraz typową dla epoki ideologią „umiarkowanej” emancypacji (malownicza galeria pełnych uroku bohaterek kobiecych, obdarzonych energicznym temperamentem). Na tym tle wyróżnia się wyrazisty wątek ukraiński (np. „Druhy” <1878>, „Z opowiadania rezydenta” <1882>, Mykita <1890>, „Nitka jedwabiu” <1905>), prezentujący krajobraz i życie mieszkańców Ukrainy (w tym Kozaków), który świadczy o fascynacji autorki estetyczną i ideową tradycją (post)romantycznej „szkoły ukraińskiej”. Najbardziej oryginalny poetycko-publicystyczny tekst Druhów nawołuje do polsko-ukraińskiego pojednania i zawiera intrygujące odniesienia do XIX-wiecznego ukraińskiego dyskursu narodowego (Bractwo Świętych Cyryla i Metodego, „Księgi bytu narodu ukraińskiego”) oraz kanonu poezji ukraińskiej (Taras Szewczenko), pozwalając dowartościować dorobek Zmorskiej – zapoznanej przedstawicielki ukrainizmu w literaturze (kulturze) polskiej.

W artykule została przedstawiona problematyka związana z pobytami i twórczością Marii Konopnickiej na Śląsku Cieszyńskim. Nie tylko odwiedziła ona region, ale też publikowała swoje wiersze na łamach lokalnej prasy i wspierała w ten sposób ruch narodowy. Z okazji jubileuszu poetki planowane było zakupienie daru narodowego w postaci drewnianej willi znajdującej się w Wiśle, a wzniesionej przez Juliana Ochorowicza, plan ów jednak nie doszedł do skutku. Najciekawszym zjawiskiem jest recepcja spuścizny Konopnickiej na Śląsku Cieszyńskim. Jej utwory zaadaptowali do własnych celów miejscowi ezoterycy. Mniej znane teksty poetki chętnie drukowano na łamach czasopism ezoterycznych, takich jak „Odrodzenie”, „Hejnał” czy „Wiedza Duchowa”. Konopnicka była także członkinią założonej przez Wincentego Lutosławskiego organizacji propagującej abstynencję Eleuteria, dla której w 1905 roku napisała „Hymn Elatów”.

Nela Samotyhowa i Emilia Andronowska poznały się na Uniwersytecie w Genewie i przyjaźniły się blisko przez ponad 40 lat. Pierwsza była działaczką społeczno-polityczną, krytyczką sztuki, nauczycielką i publicystką z ambicjami literackimi; druga nie pracowała zawodowo, lecz interesowała się literaturą i polityką. Fascynującym świadectwem tej relacji są mało znane dzienniki i obfita, niepublikowana korespondencja. W artykule zaproponowano zastosowanie kategorii intymności do analizy tych dokumentów i przedstawiono wybrane aspekty przyjaźni obu kobiet, począwszy od wczesnego etapu fascynacji i trudności w nazwaniu więzi łączącej studentki, po rok 1940, gdy rodzina Andronowskich trafiła do Kazachstanu.

W roku 2022 minęło 30 lat od śmierci Zofii Kozarynowej – pisarki, publicystki, tłumaczki, w latach 1929–1939 lektorki języka polskiego na Uniwersytecie w Turynie, nestorki polskiej literatury emigracyjnej. W artykule przedstawiono biografię i znaczący dorobek Kozarynowej oraz przybliżono ciekawą, kontrowersyjną osobowość, która stymulowała jej wielostronną aktywność. Pokazano też środowisko rodzinne i społeczne, z którego wywodziła się pisarka, a także środowiska, w których żyła i pracowała, najpierw w Polsce, a następnie we Włoszech i w Wielkiej Brytanii.

Przedmiotem recenzji jest książka Anny Pekaniec „Autobiografki. Szkice o literaturze dokumentu osobistego kobiet” (2020). Badaczka uczyniła figurą autobiografki postać mitologicznej Filomeli, która – pozbawiona głosu – wysłała siostrze zaszyfrowaną wiadomość. Książka została podzielona na cztery części: „Teorie” (o kategorii świadectwa oraz listów), „Tematy” (np. powstanie styczniowe, relacje rodzinne czy choroby), „Osoby” (m.in. Eliza Krasińska i Maria Morozowicz-Szczepkowska) oraz „Paralele” (o Gertrudzie Stein i Zofii Nałkowskiej).

W recenzji zaprezentowano „Listy do Konstantego Symonolewicza z lat 1928–1949” (2021) i krótko przedstawiono stan badań nad twórczością Teodora Parnickiego oraz wybrane wątki obszernego zbioru, liczącego ponad 160 jednostek. Wątki te dotyczą przede wszystkim biografii pisarza, relacji z jego mentorem i nauczycielem Konstantym Symonolewiczem, a także atmosfery intelektualnej przedwojennego Lwowa oraz polityczności życia literackiego. Autor recenzji podkreśla, jak znakomicie została opracowana korespondencja Parnickiego i Symonolewicza. Tomasz Markiewka w obszernych przypisach cierpliwie tłumaczy zawiłe i szerokie konteksty listów: językowe, literackie, biograficzne, historyczne i kulturowe. Recenzowany tom stanowi bardzo ważne i w zasadzie finalne ogniwo w cyklu nieliterackich publikacji Parnickiego. Jest cennym źródłem wiedzy o pisarzu i wpływie biografii na literaturę (kluczowym dla twórczości autora „Słowa i ciała”), a także o życiu kulturalnym przedwojennego Lwowa.

Przedmiotem recenzji jest książka „Antyczne techniki perswazyjne” (2019), piąty tom „Szkiców o antyku”, zredagowany przez Edytę Gryksę i Patrycję Matusiak. Recenzent przedstawia funkcjonowanie technik perswazyjnych w świecie grecko-rzymskim, wskazując na silne powiązania retoryki z życiem codziennym antyku – od sali sądowej po obóz wojenny. Opisany został związek współczesnych praktyk interpretacyjnych, przekonywania w świecie mediów, polityki oraz sztuk plastycznych i inscenizacyjnych, ze starożytnymi źródłami kultury europejskiej. Wreszcie autor omawia ważne dla humanistyki pojęcia interpretacji, mediatyzacji i tożsamości europejskiej.