W swoim artykule autorka koncentruje się na fikcyjności w powieści, problemie, który wzbudzał zainteresowanie badaczy i pisarzy od czasu, kiedy powstały pierwsze teksty narracyjne, a powieść ukształtowała się jako gatunek literacki. Odnosząc się do przykładów zaczerpniętych z wielu literatur (głównie amerykańskiej, lecz także angielskiej, francuskiej i rosyjskiej), badaczka śledzi sposoby, w jaki rozumiano narrację, analizuje rozmaite podejścia do takich zagadnień, jak (nie)prawdopodobieństwo, fałszerstwo, wydarzenia nierzeczywiste oraz nazwy własne w utworze fikcyjnym. Ponieważ skupia się w swoich obserwacjach na czytelniku, odnosi się też do pojęcia efektu emocjonalnego i zawieszenia niewiary (w rozumieniu Samuela Coleridge’a), aby pokazać związek między postacią fikcyjną a czytelnikiem. Przekonująco dowodzi, że rozwój XVIII-wiecznej literatury oznaczał również wzmożony rozwój fikcyjności, ponieważ czytelnicy w tym czasie byli już w dużym stopniu świadomi tego, że utwór fikcyjny jest niereferencyjny i nie odnosi się do żadnej osoby, sytuacji ani miejsca istniejących w rzeczywistości.

Artykuł „Kulturowa historia powieści XIX-wiecznej” prezentuje projekt na ten sam temat, omawiany zgodnie z logiką powstawania pomysłu. Jego początkiem była refleksja nad dziewiętnastowiecznością, która nie doczekała się jednak innego spoiwa niż system opozycji (praca–twórczość, postęp–tradycja, indywidualizm–kolektywizm, aktywizm-pasywizm, itd.). Autorka proponuje uznać opowiedzianą na nowo historię powieści (realistycznej) za czynnik uspójniający „długi wiek XIX”. Pojęcia – realizm, realistyczny – odrywają się tutaj od swoich najprostszych znaczeń, stają się synonimem różnorodnej materii narracyjnej, która trzymając się ogólnych zasad prawdopodobieństwa (a nawet czasami naruszając je), prowadzi własne gry z rzeczywistością. Tak rozumiana powieść realistyczna XIX wieku upomina się o swoją historię kulturową, zanurzoną we wszystkich aspektach rzeczywistości społecznej i literackiej – od ogniska domowego autorów po abstrakcyjne linie rozwojowe powieściowego gatunku.

Rozprawa koncentruje się na trzech kategoriach – czasu, przestrzeni i doświadczenia – w kontekście zróżnicowania kulturowego, społecznego, etnicznego oraz geograficznego ziem polskich pod zaborami. Autor rozważa również implikacje płynące z szerokiego zastosowania pojęcia nowoczesności w badaniach nad polską dziewiętnastowiecznością, dochodząc do wniosku, że redukuje ono tę zróżnicowaną przestrzeń do ograniczonego wycinka uwarunkowanego klasowo i przestrzennie. Autor wskazuje także na wielość porządków temporalnych określających życie mieszkańców Polski porozbiorowej oraz modeli tożsamościowych, które determinowały ich wybory życiowe. W zakończeniu, korzystając z „poetyki doświadczenia” Ryszarda Nycza, analizuje fragmenty „Spostrzeżeń nad ludźmi. Szczerych wyznań Massażystki” Jadwigi Marii Strumff i przedstawia wnioski na temat heterogeniczności doświadczenia w drugiej połowie XIX wieku.

Artykuł zawiera interpretację wybranych powieści przemysłowych i środowiskowych okresu pozytywizmu i Młodej Polski. Ideologie tych utworów określa się przy użyciu dyskursów antropocenu i kapitałocenu. Dynamiczny rozwój kapitalizmu w drugiej połowie XIX wieku znajdował wyraz w literaturze. Autorzy polskich powieści przemysłowych i środowiskowych – Artur Gruszecki, Stefan Żeromski, Ignacy Maciejowski (Sewer) – reprezentowali różne postawy ideowe. W swoich ujęciach mechanizmów gospodarki kapitalistycznej najczęściej krytykowali ekonomię opartą na wyzysku siły roboczej, a także na brutalnej eksploatacji natury (złóż węgla i ropy naftowej). Gruszecki w powieściach „Krety” i „Hutnik” oraz Żeromski w „Ludziach bezdomnych” demaskowali logikę kapitalizmu, ukazując jego niszczycielski wpływ na człowieka i środowisko naturalne. Najostrzej krytyka ideologii kapitałocenu i antropocenu zarysowała się w powieści Żeromskiego.

Artykuł jest próbą rekonstrukcji poglądów na temat pojęcia realizmu i jego semantycznej zawartości dwóch powieściopisarzy – Zygmunta Kaczkowskiego i Józefa Ignacego Kraszewskiego. Ich rozumienie realizmu w omawianym okresie, czyli w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XIX wieku, stanowi konglomerat różnych ujęć charakterystycznych nie tylko dla różnych rodzajów sztuki – gdyż mowa jest nie tylko o literaturze, ale też, a może przede wszystkim, o sztukach plastycznych – lecz także dla różnych dyskursów. W grę wchodzi tu bowiem zarazem ówczesny dyskurs krytycznoliteracki, jak i filozoficzny, ekonomiczny oraz polityczny. Ostatecznie realizm jawi się nie tylko jako odmiana przedstawienia literackiego, ale też jako postawa wobec świata, sztuki i polityki, zbliżona nieco do liberalizmu, sytuująca się między romantyzmem a naturalizmem.

Zamiarem artykułu jest pokazanie, że uruchomiona przez Krzysztofa Kłosińskiego, autora książki „Mimesis w chłopskich powieściach Orzeszkowej” (1990), intertekstualna perspektywa oglądu pozwoliła szukać specyfiki powieści realistycznej nie w typowym odwzorowywaniu świata i ludzi, lecz w charakterystycznym przekształcaniu literackich i nieliterackich matryc w przedstawienie. Analizy Kłosińskiego zapowiadają odkrywanie tego, co leży u podstaw powieściowego realizmu i powieściowej przedmiotowości: zapomnianej produktywności językowej, a także różnorodności kompozycyjnej i stylistycznej. Eliza Orzeszkowa, opisując życie pouwłaszczeniowej wsi, odwoływała się do innych utworów, ale – jak wykazał Kłosiński – świadomie je przeobrażała i na wiele sposobów wykorzystywała jako składniki własnych narracji, przedstawienia i znaczenia.

Artykuł jest analizą powieści Elizy Orzeszkowej „Bene nati”. Wskazano w nim trzy (odrębne i nieredukowalne) typy ambicji tworzące „pole” (w rozumieniu Pierre’a Bourdieu), do którego „wrzuceni” zostali bohaterowie. Wykreowane w ten sposób interakcje zostają zinterpretowane w kategoriach reguł socjologicznych zawierania małżeństw, tj. jako endogamia, quasi-endogamia oraz egzogamia. Ich funkcjonowanie wyjaśniono ponadto w kategoriach etycznych.

Celem artykułu jest prześledzenie mechanizmów recepcyjnych charakteryzujących polski odbiór „Amy Foster” Josepha Conrada od momentu pojawienia się jej pierwszego tłumaczenia w roku 1914 po początek XXI wieku. Recepcja ta, wsparta mechanizmami oswojenia (domestykacji) opowiadania w polskiej przestrzeni literackiej, długo narzucała mu ścisły związek z biografią autora i jego łączność z pierwszą ojczyzną. Dopiero w ostatnich latach, pod wpływem prac zachodnich, nastąpiło poszerzenie ram interpretacyjnych utworu o nowe konteksty badawcze: filozoficzny, antropologiczny czy społeczny. Aktualny potencjał opowiadania w coraz większym stopniu wykracza poza sensy wiążące się z jego historyczno-etnograficznymi realiami na rzecz uniwersalizacji problematyki nieprzezwyciężalnej międzyludzkiej obcości.

W artykule przedstawiono związki ideowe zachodzące między twórczością i działalnością społeczno-polityczną Josepha Conrada i Gilberta Keitha Chestertona. Mimo istotnej różnicy światopoglądowej (agnostycyzm Conrada, chrześcijański fideizm Chestertona) pisarzy łączyła głęboka więź duchowa, silnie ujawniająca się od wybuchu pierwszej wojny światowej. W ich twórczości obserwujemy zainteresowanie człowiekiem jako świadomym i odpowiedzialnym moralnie podmiotem twórczym, czyli personalistyczne założenia antropologiczne, a w publicystyce – przywiązanie do nowocześnie pojmowanej tradycji łacińskiej jako fundamentu cywilizacji europejskiej. Pisarzy wyróżniały wrażliwość antyutopijna i wyrafinowana krytyka technokratycznych pomysłów reform społecznych rozwijanych w kręgu Towarzystwa Fabiańskiego. W polityce popierali oni niepodległościowe aspiracje Polaków. Krytycznie wyrażali się o militaryzmie pangermańskim i polityce syjonistycznej prowadzonej w sojuszu z Niemcami, a kosztem Polski, oraz szczególnie dobitnie pisali o destrukcyjnym wpływie bolszewizmu i komunizmu.

Artykuł jest przyczynkiem do badań nad relacją między literaturą a socjologią pod koniec XIX wieku w Polsce pod zaborami. Autor przeanalizował potencjał teoretyczny koncepcji „wędrówki idei” Ludwika Krzywickiego w zakresie literaturoznawstwa porównawczego, przybliżył kontekst przenikania się krytyki literackiej i socjologii w środowisku warszawskiej inteligencji, a także prześledził, jak w jej kręgu przyjmowano prace zagranicznych antropologów i socjologów literatury (Hutchesona Macaulaya Posnetta, Charles’a Letourneau). Już w najwcześniejszych badaniach w dziedzinie literatury porównawczej opartych na podejściu socjologicznym można dostrzec postulat funkcjonalnego związku literatury z tym, co w socjologii nazywa się „więzią społeczną” i co w ówczesnej debacie często figuruje jako „sympatia społeczna”. W artykule zrekonstruowano tę linię i omówiono czynniki, które doprowadziły do jej zniknięcia w dalszej historii dyscypliny.

Artykuł poświęcony jest charakterystycznemu dla tekstów XIX-wiecznych łączeniu myślnika z innymi znakami, interpunkcji dziś właściwie nieznanej, nieuwzględnionej w zasadach i analizach przestankowania, przez co niełatwej do zinterpretowania, gdy stykamy się z tekstami nieco dawniejszymi. Autor przeprowadził kwerendę około 800 publikacji dotyczących języka, począwszy od 1700 roku, i ustalił, że informacje na temat łączenia myślnika z innymi znakami uwzględniło 20 gramatyków, w sumie (licząc ze wznowieniami) w 59 publikacjach z okresu 1830–1935. Omówił, co gramatycy na ten temat pisali, jakie połączenia wymieniali, jak je interpretowali, jak je oceniali pod względem poprawnościowym, jakie przypisywali im znaczenia oraz czy sami takich połączeń używali. Odniósł się także do kwestii, co robić z omawianymi połączeniami znaków interpunkcyjnych we współczesnych edycjach tekstów pochodzących z XIX wieku.

Henryk Sienkiewicz wyjechał do Ameryki w 1876 roku. Ze swojej podróży słał korespondencje do warszawskiej redakcji „Gazety Polskiej”, w której ukazywały się one w felietonowych odcinkach. Wkrótce „Listy z podróży do Ameryki” wyszły w wydaniu książkowym. Wydanie krytyczne całości dorobku pisarza przygotował w 1950 roku Julian Krzyżanowski. Rękopisy „Listów” nie zachowały się. Uważna analiza Sienkiewiczowskiej relacji przekonuje, że do drukowanego tekstu wkradły się liczne błędy, najprawdopodobniej spowodowane złym odczytaniem autografów przez warszawskiego zecera „Gazety”. Zdecydowana ich większość przeszła do późniejszych wydań, w tym także do edycji krytycznej Krzyżanowskiego. Liczne błędy zecerskie pojawiły się w pisowni amerykańskich toponimów. W ich usunięciu pomagają XIX-wieczne mapy. Błędy wystąpiły też w nazwach osobowych prawdziwych postaci. Tu korektę umożliwia amerykańska prasa codzienna z lat podróży Sienkiewicza. Skażenie „Listów” błędami pozwala mówić o tym, że współautorem amerykańskiej relacji stał się anonimowy zecer.

Artykuł dotyczy wczesnego okresu biografii Władysława Stanisława Reymonta; podjęto w nim trop postaci Stefanii z Hulanickich Liwskiej, błędnie zidentyfikowanej przez Barbarę Kocównę, monografistkę pisarza, jako Stefania Kluge, „młodziutka żona naczelnika” stacji w Rogowie. Miłość do Liwskiej, pierwsze poważne zauroczenie Reymonta, zostawiła w jego pamięci i literackich kreacjach postaci kobiecych trwały ślad. Dzięki odnalezieniu i eksploracji nowych źródeł i właściwym, skorelowanym odczytaniom zapisków diariuszowych i korespondencji dokonano zarysu biografii Liwskiej oraz jej męża Ignacego, przełożonego Reymonta z czasów pracy na kolei, prześledzono prawdopodobny, osadzony we właściwych realiach przebieg ich znajomości z pisarzem, a także podjęto próbę weryfikacji rzekomego ojcostwa Reymonta.

Tekst jest dokładnym omówieniem dwutomowej publikacji „Reprezentacje Zagłady w kulturze polskiej (1939–2019)” (2021), na którą złożyły się eseje naukowe poświęcone tematyce zagłady Żydów – w filmie, teatrze, fotografii, sztukach plastycznych, kulturze popularnej. Autorka recenzji rekonstruuje podstawy metodologiczne poszczególnych rozdziałów, omawia typ narracji naukowej stosowanej w esejach, formułuje również uwagi krytyczne wobec – przyjętej przez redaktorów – całościowej koncepcji książki.