Celem artykułu jest reinterpretacja powieści Bolesława Prusa Faraon, która dokonana zostaje dzięki zastosowaniu kontekstów religijnego i antropologicznego. Podstawowe zdarzenia fabularne utworu przedstawiono w kategoriach mitologicznych: jako walka bliźniaczych bóstw (Ozyrysa i Seta), składanie ofiary, cudowne zmartwychwstanie oraz restytucja porządku. W ten sposób pisarz pokazuje genetyczną i funkcjonalną zależność starożytnych instytucji kulturowych (takich jak: polityka, monarchia, armia, sztuka, nauka, ekonomia) od systemu rytualno-religijnego.
Krzyk Majakowskiego. Socrealizm a awangarda
Głównym celem tego artykułu jest próba zastanowienia się nad tym, jaki był stosunek krytyki socrealistycznej do ruchów awangardowych. Punktem wyjścia była dla mnie lektura szkicu Wiktora Woroszylskiego pt. Batalia o Majakowskiego. Tekst ten rozpętał kolejną burzliwą dyskusję o kondycji współczesnej polskiej poezji, ale i zmusił do postawienia pytania o granice sowietyzacji polskiej literatury. Śledząc proces dwuznacznej kanonizacji Majakowskiego na łamach prasy tego okresu, próbuję przede wszystkim pokazać, jakich dokonywano zniekształceń w rozumieniu samego terminu „awangarda”, i staram się znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego to awangardowego rosyjskiego poetę chciano ustawić w roli najważniejszego punktu odniesienia dla polskiej literatury.
Estetyka intermedialności Stefana Themersona („St. Francis & The Wolf of Gubbio or Brother Francis’ Lamb Chops”)
Haiku? Senryū? Mironū? Poezja Mirona Białoszewskiego wobec gatunków orientalnych
Artykuł jest analizą późnej twórczości poetyckiej Mirona Białoszewskiego (1976–1983) w kontekście orientalnych gatunków poetyckich: lirycznych haiku i satyrycznych senryū. Autorka wychodzi od problematyki poezji zen, podąża następnie tropem licznych, nie potwierdzonych dotąd, intuicji badawczych, łączących twórczość Białoszewskiego z haiku. Śniecikowska analizuje miniatury Białoszewskiego, zwracając uwagę na klarowne układy sensualne, postawę podmiotu lirycznego, ironię, gnomiczność, konceptyzm lingwistyczny, graficzny i instrumentacyjny. Punktami odniesienia analiz są zarówno japońskie haiku i senryū, jak też haiku innego twórcy Zachodu związanego z buddyzmem zen – Jacka Kerouaca. Autorka konkluduje, iż w późnej spuściźnie Białoszewskiego istotnie wskazać można grupę wierszy o modalności bliskiej haiku, mniej jednak zrygoryzowanych, wyraźnie czerpiących z tradycji awangardy. Badaczka żartobliwie określa je paragatunkowym terminem „mironū”.
„Z okna na którymś piętrze ta aria Mozarta” – wiersz z muzycznym akcentem
Podjęta w artykule problematyka wpisuje się w zagadnienia muzyczno-literackich filiacji. Dialog sztuk jest rozpatrywany na przykładzie interpretacji wiersza Stanisława Barańczaka Z okna na którymś piętrze ta aria Mozarta. Odczytanie utworu poetyckiego kierowane jest muzycznym stylem odbioru, zatem muzycznymi oczekiwaniami wobec tekstu literackiego, który skłania czytelnika do muzycznych dopowiedzeń – muzycznych dookreśleń. Praktyka nieufności wobec zamkniętych w słowach znaczeń prowadzi do anagramów (teoria F. de Saussure’a), a także do szukania porządku wyznaczonego przez zasady harmonii klasycznej. Paralela intertekstualna, wykazana między wierszem a tekstem arii Non so più… z Wesela Figara Mozarta, odkrywa interdyscyplinarne rozwiązania na pograniczu wiersza, muzyki, włoskiego tekstu arii oraz jej polskiego tłumaczenia autorstwa Barańczaka.
„The Less Deceived”? Mniej oszukani, czyli o dwóch przekładach Philipa Larkina
„We mnie trzeba być”. Listy Teodora Parnickiego ze zbiorów Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu
Listy Teodora Parnickiego ze zbiorów Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu dokumentują związki pisarza z Wielkopolską. Pierwsze listy pochodzą z końca lat trzydziestych, kiedy to Parnicki starał się o zorganizowanie w Poznaniu swoich odczytów poświęconych literaturze rosyjskiej i powieści historycznej. Pozostałe listy pochodzą z ostatniego okresu życia pisarza i kierowane były do Wydawnictwa Poznańskiego, które najpierw podjęło się wydania juvenilium Parnickiego – powieści Hrabia Julian i król Roderyk – a następnie zawarło umowy na napisanie trzech powieści, z których dwie (Dary z Kordoby oraz Kordoba z darów) stanowią powrót pisarza – po 10 latach eksperymentów literackich – do formuły gatunkowo czystej powieści historycznej. Listy pozwalają ujrzeć ciekawe aspekty warsztatu oraz świadczą o zmaganiu się pisarza w ostatnich latach życia z trudną materią historyczną, pogarszającym się stanem zdrowia i coraz większym osamotnieniem.
Białoszewski w muzeum
W artykule podjęto mało znany, praktycznie do tej pory nie badany problem percepcji dzieł sztuki w prozie Białoszewskiego. Przechowywane w Dziale Rękopisów Muzeum Literatury w Warszawie notatki poety z Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie oraz korespondencja z Jadwigą Stańczakową pozwoliły odtworzyć pewne interesujące aspekty pobytu autora Pamiętnika z powstania warszawskiego w stolicy Węgier, w tym okoliczności powtarzających się wizyt w muzeum. Uważna analiza zapisków dowodzi, że Białoszewski potraktował oglądany w muzeum materiał wizualny bardzo selektywnie. Notatki sporządzane w Budapeszcie są też świadectwem, że pewne charakterystyczne sformułowania i zwroty językowe, wykorzystane później w Rozkurzu, zostały przez Białoszewskiego zapisane jeszcze przed przyjazdem poety do Warszawy, a więc całkowicie niezależnie, bez wpływu Leszka Solińskiego.
Dziejowe fabuły i dyskursy
Rec.: Maciej Nowak, Koncepcja dziejów w powieściach historycznych. Teodor Jeske-Choiński, Zofia Kossak, Hanna Malewska. Lublin 2009
Rec.: Maciej Nowak, Koncepcja dziejów w powieściach historycznych. Teodor Jeske-Choiński, Zofia Kossak, Hanna Malewska. Lublin 2009
Szkic stanowi syntetyczne omówienie książki Macieja Nowaka Koncepcja dziejów w powieściach historycznych. Teodor Jeske-Choiński, Zofia Kossak, Hanna Malewska. Recenzowana rozprawa, której problematyka ogniskuje się wokół historiozoficznej wymowy analizowanych w niej utworów literackich, przedstawiona została jako zarazem oryginalne studium interpretacyjne oraz badawczo doniosłe ujęcie o charakterze teoretycznym.
Wizja Marty Cywińskiej, czyli „surrealizm à la polonaise”
Rec.: Marta Cywińska, Manufaktura snów. Rozważania o polskiej poezji nadrealistycznej. Warszawa 2007
Rec.: Marta Cywińska, Manufaktura snów. Rozważania o polskiej poezji nadrealistycznej. Warszawa 2007
Recenzja omawia książkę Marty Cywińskiej Manufaktura snów, poświęconą zjawisku surrealizmu w XX-wiecznej poezji polskiej. Autorka porównuje nadrealizm polski z nadrealizmem francuskim, pomijając przy tym propozycje alternatywne (np. tradycję anglosaską czy surrealizm w wersji popkulturowej). W efekcie propozycja Marty Cywińskiej stanowi bardzo dobrze opracowaną, lecz jednocześnie dość ograniczoną wizję „surrealizmu à la polonaise”.
Panorama polskiej fantastyki naukowej
Rec.: Adam Mazurkiewicz, O polskiej literaturze fantastycznonaukowej lat 1990–2004. Łódź 2007. „Folia Litteraria Polonica”
Rec.: Adam Mazurkiewicz, O polskiej literaturze fantastycznonaukowej lat 1990–2004. Łódź 2007. „Folia Litteraria Polonica”
Recenzja omawia książkę Adama Mazurkiewicza, poświęconą ewolucji polskiej fantastyki naukowej po 1989 roku. Autor dokonuje analizy science fiction w perspektywie tradycji literackiej, poetyki gatunku oraz komunikacji literackiej.
Zrozumieć oralność, by zrozumieć współczesność
Rec.: Walter Jackson Ong, Osoba – świadomość – komunikacja. Antologia. Wybór, wstęp, przekład i opracowanie Józef Japola. (Warszawa 2009). „Communicare. Historia i Kultura”
Rec.: Walter Jackson Ong, Osoba – świadomość – komunikacja. Antologia. Wybór, wstęp, przekład i opracowanie Józef Japola. (Warszawa 2009). „Communicare. Historia i Kultura”
Recenzja omawia antologię artykułów Waltera J. Onga – dominującej w jego dorobku naukowym formy wypowiedzi – traktujących o przemianie świadomości i noetyki ludzi pod wpływem ewoluowania (technologizacji) nośników słowa. Opracowana przez Józefa Japolę, który przełożył wcześniej podstawową książkę Onga Orality and Literacy, antologia ta pozwala zrozumieć współczesne procesy przemian języka w dobie komunikacji zdominowanej przez media elektroniczne.
To samo i inne. Historia literatury jako różnica i powtórzenie
Rec.: Linda Hutcheon, Teoria parodii. Lekcja sztuki XX wieku. Przekład Agnieszka Wojtanowska, Witold Wojtowicz. Wstęp Witold Wojtowicz. Wrocław 2007
Rec.: Linda Hutcheon, Teoria parodii. Lekcja sztuki XX wieku. Przekład Agnieszka Wojtanowska, Witold Wojtowicz. Wstęp Witold Wojtowicz. Wrocław 2007
Recenzja omawia książkę Lindy Hutcheon, poświęconą zagadnieniu parodii w sztuce i literaturze XX wieku.
