ALICJA BIELAK Polska Akademia Nauk, Warszawa
NOWO ODNALEZIONE TRETERIANA: AUTOGRAF I MUZYCZNE EMBLEMATY
Spuścizna rękopiśmienna Tomasza Tretera nadal nie doczekała się całościowego opracowania. Dotychczas znana już badaczom korespondencja kanonika warmińskiego wciąż pozostaje w rękopisach (m.in. w Olsztynie, Krakowie i Rzymie), czekając na opracowanie edytorsko-wydawnicze pokroju tego, którego doczekał się Stanisław Reszka, towarzysz Tretera na dworze Stanisława Hozjusza. Piszącej te słowa udało się zidentyfikować kolejny autograf Tretera, a mianowicie notatnik ze szkicami emblematów przechowywany obecnie w Biblioteca civica Angelo Mai w Bergamo (sygn. MM 378). Wedle datacji zawartej wewnątrz kodeksu wpisy powstawały między 20 VI 1569 a 2 III 1575. Autograf zawiera nieznane dotąd emblematy Tretera oraz początkowy projekt dzieła Symbolica vitae Christi meditatio (wyd. Brunsbergae: Georg Schönfels, 1612). Omówienie rękopisu, a także transkrypcja i tłumaczenie 25 nowych emblematów Tretera (w przekładzie Anny Treter) ukaże się niebawem na łamach „Terminusa”.
Kolejnym treterianum, które udało się zidentyfikować, są iluminacje w anonimowym Graduale de sanctis (drugiej połowy XVII w.), przechowywanym w Bibliotece Karmelitów na Piasku w Krakowie. Kodeks jest interesujący z dwóch powodów. Po pierwsze, stanowi ewenement na skalę europejską ze względu na występowanie 31 inicjałów o konstrukcji emblematycznej. Po drugie, aż 22 z nich wzorowane są na emblematach z druku Symbolica vitae Christi meditatio. W ozdobne inicjały wmalowane zostały zarówno ikony emblematów, jak i wpisane, towarzyszące im oryginalnie w druku motta. Stanowi to pierwszy tego rodzaju ślad recepcji emblematów ze wspomnianego zbioru. Obecnie przygotowuję wraz z dr. Markiem Bebakiem (Uniwersytet Jagielloński) monograficzne opracowanie zabytku, które ukaże go zarówno na tle tradycji emblematów muzycznych, jak i w kontekście potrydenckiego repertuaru chorałowego.
Kwerendy, które umożliwiły identyfikację wspomnianych rękopisów, odbyłam w ramach projektu Emblematy medytacyjne w Rzeczpospolitej od XVI do XVIII wieku: źródła, realizacje i cele, finansowanego przez NCN (Preludium, 2018/31/N/HS2/01187).
